نویسندگی مثل هر فن و هنر دیگری، مراحلی دارد؛ یعنی نویسنده کار خود را از جایی شروع و به جای دیگر ختم می‌‌کند. نداشتن این فرایند (سیر، جریان و مراحل) کار را برای علاقمندان، به ویژه کسانی که تازه به ساحت قلم آمده‌‌اند، دشوار می‌‌سازد و گاه ذوقشان را هم پژمرده می‌‌کند. از این رو در این قسمت، به اجمال این مراحل را مرور می‌‌کنیم:

• محتوا و اندیشه: چنان که از نامش پیداست، مربوط به مسائل علمی و محتوایی اثر است و نشانگر تفکر و اندیشه صاحب آن است. محتوا در گرو آموزش‌‌ها و تجربیات و مطالعات پیشین است. نویسنده باید بداند چگونه و از چه راه‌‌هایی به توصیف موضوع بپردازد، چه نقطه‌‌هایی را برجسته کند و در مقایسه از چه شیوه‌‌هایی سود برد و ویژگی‌‌ها را مطرح نماید.
• سبک قلم و شیوه بیان: نویسنده به سه سبک می‌‌تواند مطالب خود را بیان کند. علمی، ادبی و عامیانه. انتخاب نوع قلم و سبک بیان، بسته به آن است که نویسنده در چه مقامی می‌‌نویسد.
• جمله‌‌بندی و عبارت‌‌پردازی: پس از اندیشه و انتخاب سبک قلم، اینک باید مطالب خود را به سبک علمی یا ادبی و یا عامیانه روی کاغذ بیاوریم. در این هنگام باید به هوش باشیم که جمله‌‌بندی‌‌ها مطابق دستور زیان باشد. ابهام در جمله‌‌بندی، ضعف تألیف، پیچیدگی، پیروی از الگوی جمله‌‌بندی فرنگی، آوردن عبارت‌‌های فرعی زیاد، رویکرد به جمله‌‌های کوتاه یا عادت به جمله‌‌بندی بسیار سخت، از آفت‌‌های جمله‌‌بندی و عبارت‌‌پردازی است.
• واژه‌‌گزینی: در هنگام جمله‌‌بندی، از واژه‌‌ها و کلمه‌‌ها استفاده می‌‌کنیم و همین‌‌ها جمله‌‌ها را می‌‌سازند. بنابراین باید دقت کرد که زیبایی جمله، در گرو انتخاب واژه مناسب و جذاب است و این نمی‌‌شود مگر این که نویسنده در اثر مطالعه بسیار، واژه‌‌های فراوانی را در حافظه خود داشته باشد. نویسنده‌‌ای که به فقر واژگانی دچار است و در حافظه خود، کلمات اندکی دارد، نوشته خود را با واژه‌‌های تکراری و یکسان می‌‌نویسد و خواننده را در جاده‌‌ای خشک و بی‌‌آب و علف و فاقد تنوع حرکت می‌‌دهد و در نهایت او را خسته می‌‌سازد.
• مسائل صوری: نویسنده پس از اندیشه، انتخاب سبک قلم، جمله‌‌بندی و واژه‌‌گزینی، اینک نوشته خود را به پایان رسانده است؛ اما کار نگارش تمام نیست، زیرا باید با آرایش‌‌های صوری، آن را خواندنی‌‌تر، جذاب‌‌تر و زیباتر کند. نویسنده به علائم نقطه‌‌گذاری، رسم‌‌الخط یکدست، پاراگراف‌‌بندی، تنظیم صحیح پاورقی ارجاعات، چینش درست آیات و روایات و نقل‌‌قول‌‌ها و بهره‌‌گیری از نشانه‌‌های اختصاری، به زیباسازی صورت می‌‌پردازد.